Ikony nie maluje się - ikonę się pisze!
Mało kto, nawet z osób uczęszczających do kościoła, o tym wie, ale wiedzą o tym na pewno uczestnicy warsztatów zorganizowanych przez panią Marię Stachurską w jej Domu Pracy Twórczej „Józefówka” w malowniczej wsi Owczarnia.
Warsztaty ikonopisarstwa, dostępne nieodpłatnie dla każdego zainteresowanego (decydowała kolejność zgłoszeń), odbyły się w ponad stuletnim, legendarnym domu przeniesionym w 1998r. z Podlasia. Od niedawna, bo od 2011r. działają tutaj pracownie: malarstwa i rysunku, witrażu, malowania na szkle, pisania ikon, rękodzieł - w tym decoupage, filcowanie, gobeliny i inne. "Józefówka" znajduje się w pobliżu planowanej ścieżki rowerowej krajoznawczej tuż obok ogrodu rzeźb meksykańskiego artysty J.Soriano.
„Ikona jako świadectwo rzeczywistości chrześcijańskiej, którą jest Wcielenie Chrystusa, stanowi integralną część chrześcijańskiego dziedzictwa. Ikona nie należy do Prawosławia, chociaż to ono ją chroniło i przekazało do naszych dni. Ikona jest darem dla naszych oczu i jej ponowne odkrycie nie może dokonać się bez Prawosławia” (M.Quenot „Zmartwychwstanie i ikona”).
Ikona, traktowana jako święty obraz, stanowi konkretyzację boskości i wymaga czci. Dlatego pisanie ikon traktuje się jako czynność świętą. W klasztorach Starej Rusi było to zajęcie dla specjalnie uprzywilejowanych mnichów, którzy do tej pracy przygotowywali się modlitwami i postami. Charakterystyczną cechą ikon jest tradycyjny schemat ikonograficzny, niezmienny przez wieki. Malarstwo ikon rozwinęło się szczególnie w Grecji, na Bałkanach oraz Rusi (Nowogród, Moskwa) i rozwijało się tam zwłaszcza pomiędzy XIV i XVII w.
Patronem ikonopisarzy jest św. Łukasz Ewangelista, uczeń i towarzysz wypraw misyjnych św. Pawła Apostoła. Według tradycji, miał spotkać się Maryją, Matką Jezusa, i usłyszeć od Niej o wydarzeniach początku życia Zbawiciela, co opisał następnie w zredagowanej przez siebie Ewangelii. Barwne opisanie historii początków życia Jezusa u boku Maryi sprawiło, że został nazwany także pierwszym ikonografem, autorem pierwszych ikon Matki Bożej (ikona Najświętszej Marii Panny Hodigitrii). Dlatego św. Łukasz jest szczególnym patronem i wzorem ikonopisów, jako kontemplujący Misterium Zbawienia, aby następnie przekazać je wiernie w nauce wyznawanej i potwierdzanej przez Kościół.
W ramach warsztatów „Bizancjum na desce pisane…” dziesięcioosobowa grupa pod czujnym okiem specjalisty teologii ikony i historii sztuki poprzez 12 spotkań wg autorskiego programu, tworzyła swoje własne ikony przedstawiające ikonę Chrystusa Pantokratora - ikony symbolu kończącego się właśnie Roku Wiary. Warsztaty zostały uroczyście rozpoczęte i poświęcone przez kapłana. Każde spotkanie rozpoczynała specjalna modlitwa uczestników do Trójcy Świętej o prowadzenie w tym dziele tworzenia oraz o wstawiennictwo św. Łukasza. Kursanci przygotowywali specjalne deski, które były kilkukrotnie gruntowane. Dawniej ikony pisano na drewnie cyprysowym i cedrowym, które to drewna uważano za święte według wschodniego chrześcijaństwa. Na Rusi wykorzystywano drewno sosnowe i tak jak do dziś w Polsce - lipowe. Kursanci następnie szlifowali swoje deski, wykonywali rysunek oraz podlinnik, uczyli się warsztatu – ćwicząc próby temperą; przygotowywali farby, jednocześnie słuchając wykładu z teologii ikony. Teologia ikonopisania opisuje specjalne reguły odnoszące się do tego jaki układ zawiera ikona, jakie tworzywa można używać do jej stworzenia, co oznaczają poszczególne gesty i symbole. Na niektórych ikonach widnieją napisy z imionami świętych lub objaśnieniami uwiecznionej sceny. Zwykle w języku greckim lub staro-cerkiewno-słowiańskim. Imiona Matki Boskiej i Chrystusa przeważnie w abrewiacji – greckim skrócie.
Następnie uczestnicy przystępowali do samego procesu pisania ikony. Zaabsorbowani swoją pracą, zasłuchani we wspaniałej muzyce gregoriańskiej i prawosławnej, nie zauważali, kiedy często spotkania przedłużały się ponad zaplanowane 3 godziny na jedno spotkanie…
Zajęcia stanowiły dla uczestników nie tylko naukę techniki ikonopisania, ale również formę duchowego poznania i doświadczenia tego fenomenu sztuki sakralnej. Powstałe na warsztatach - piękne ikony zostały zaprezentowane następnie w kościele św. Floriana w Brwinowie. Z uwagi na duże zainteresowanie tematyką teologii ikony organizatorzy planują w połowie listopada br. zorganizowanie w Gminnym Ośrodku Kultury OKej w Brwinowie dodatkowego wykładu księdza - specjalisty ds. teologii ikony, połączonego z prezentacją multimedialną oraz dyskusją zaproszonych gości. O szczegółach poinformują rozwieszone w Brwinowie i Podkowie Leśnej plakaty. Serdecznie zapraszamy, wstęp wolny.
Piotr Kosiaty
(Brwinów, 22.10.2013r.)
